Słownik

Przedstawiony wykaz zawiera znane terminy, używane przez lekarzy i personel medyczny, występujące w różnych częściach serwisu informacyjnego rakpiersi.pl.

Ablacja

usunięcie, np. jajników.

Androgeny

hormony męskie naturalne, np. testosteron oraz sysntetyczne.

BAC

biopsja aspiracyjna cienkoigłowa (patrz: punkcja cienkoigłowa)

Badanie cytohormonalne

badanie rozmazu np. komórek z pochwy w celu określenia stanu hormonalnego kobiety.

Badanie cytologiczne

badanie komórek guza lub torbieli w poszukiwaniu nowotworu, np. po biopsji cienkoigłowej.

BCT

breast conserving treatment (ang.) leczenie zachowujące pierś - chirurgiczne i radioterapia.

Beta karoten

pochodna witaminy „A".

Bilateralny

obustronny, dotyczący dwóch stron, np. zajęcie obydwu piersi.

Biopsja aspiracyjna cienkoigłowa (BAC) albo punkcja cienkoigłowa (PCI)

nakłucie tkanki igłą podobną do stosowanych w zastrzykach domięśniowych i wyciągnięcie pod ujemnym ciśnieniem w strzykawce zgromadzonych komórek/tkanek z mejsca nakłucia w celu postawienia precyzyjnej diagnozy. Badanie bardzo ważne w diagnostyce, niemal bezbolesne, nieszkodliwe.

Bliznowacenie

twardnienie uszkodzonych tkanek wokól implantu.

Bloker

środek blokujący określoną czynność.

Brodawczak

nowotwór łagdony nabłonka, naskórka, podobny do brodawki.

Chemioterapia

leczenie środkami chemicznymi.

Chłonka (limfa)

patrz układ chłonny.

Climax (klimakterium)

okres przekwitania u kobiet.

Cysta

torbiel, łagodna zmiana wypełniona płynem.

Cytologia

nauka o komórkach.

Cytostatyki

leki hamujące rozrost komórek nowotworu.

Czynniki ryzyka

różne czynniki fizyczne, chemiczne lub biologiczne albo sytuacje (stany organizmu), zwiększające lub zmniejszające ryzyko zachorowania (również na nowotwory).

Duct ecstasia

termin angielski oznaczający poszerzenie przewodów mlecznych w okolicy brodawki sutkowej.

Early non palpable cancer

termin angielski oznaczający wczesny rak nie wyczuwalny dotykiem.

Endokrynolog

lekarz zajmujący się leczeniem hormonalnym.

Endoproteza

proteza zewnętrzna.

Estrogeny

hormony płciowe żeńskie głównie pierwszej fazy cyklu miesiączkowego (tzw. „pęcherzykowe"); naturalne - strogen, estriol i estradiol oraz syntetyczne.

Faza lutealna

druga część cyklu menstruacyjnego, następująca po owulacji.

Galaktografia

badanie diagnostyczne polegające na wprowadzeniu do przewodów mlecznych brodawki środka cieniującego i wykonanie zdjęcia rentgenowskiego. Stosuje się do wykrywania zmian brodawczakowych lub raka w przewodach mlecznych.

Gen

jednostka dziedziczna w komórce.

Gestageny

hormony płciowe żeńskie.

Gestageny syntetyczne

naśladują działanie progesteronu.

Gonady

u kobiet jajniki, u mężczyzn jądra.

Granulocytopenia

zmniejszenie ilości białych krwinek.

Gruczoły dokrewne

gruczoły produkujące hormony.

Guz liściasty

nowotwór łącznotkankowy o charakterystycznej budowie mikroskopowej, łagodny, ale rónież forma półzłośliwa - może przekształcić się w nowotwór złośliwy (mięsak).

Hiperplazja

nadmierny rozrost i podział komórek.

Histologia

nauka o tkankach.

Histopatologia

nauka zajmująca się badanymi pod mikroskopem zmianami chorobowymi w tkankach. Próbki tkanek pochodzą zwyle z biopsji.

Hormonoterapia

leczenie naturalnymi lub syntetycznymi środkami hormonalnymi.

Hormony

substancje wydzielane przez gruczoły dokrewne, np. estrogeny i luteina - przez jajniki, tyroksyna przez tarczycę itp. Hormony są substancjami chemicznymi przekazującymi „wiadomości" z jednego narządu do innego, krążące we krwi i pobudzające lub hamujące procesy biochemiczne zachodzące w tkankach.

Kaszaki

torbiele zastoinowe gruczołów łojowych lub mieszków włosowych.

Kwadrantektomia

operacja usunięcia 1 piersi, tj. kwadrantu.

Leczenie indukcyjne

leczenie wstępne - mające wpływ na drugi etap leczenia.

Leczenie konwencjonalne

leczenie ogólnie przyjęte przrz oficjalną medycynę.

Leczenie objawowe

leczenie, które znosi wyłącznie objawy choroby.

Leczenie paljatywne

zmniejsza dolegliwości, przedłuża okres przeżycia chorego.

Leczenie radykalne

leczenie z założeniem wyleczenia.

Luteina

hormony płciowe żeńskie (ciałka zółtego), głównie drugiej fazy cyklu miesiączkowego i ciąży, wydzielane przez ciałko żółte i łożysko w czasie ciąży - główny gestagen.

Mammografia

badanie piersi z zastosowanie promieniowania rentgenowskiego. Obraz uzyskuje się na kliszy, w postaci obrazu w komputerze lub na papierze kserograficznym (kseromammografia).

Mastektomia

operacja usunięcia piersi.

Mastitis

stan zapalny tkanki piersi.

Menopauza

okres życia, w którym kobieta przestaje miesiączkować (klimakterium). W okresie menopauzy i postmenopauzalnym niedobór chormonów jajnikowych, zwłaszcza estrogenów może dawać zespól objawów takich jak: uderzenia gorąca do głowy, zaburzenia koncentracji psychicznej, dolegliwości sercowo-naczyniowe, stawowe, kostne (odwapnienie - osteoporoza), stany nerwicowe i wiele inncyh. Po menopauzie zwiększa się ilość złamań kości, zachorowań na choroby metaboliczne (np. cukrzyca, miażdżyca), niektóre nowotwory złośliwe (rak sutka, rak macicy). Praktycznie każda zdrowa kobieta w tym okresie powinna mieć leczenie substytucyje, wyrównujące niedobory hormonów, zalecone przez doświadczonego ginekologa lub endokrynologa.

Metastasis

przerzut.

Mikroprzerzut

wtórne ognisko nowotworu, złożone z kilku komórek, które oderwały się od guza pierwotnego.

Mikrozwapnienia

drobne złogi wapnia, widoczne jako małe punkciki na zdjęciu rentgenowskim.

Mlekotok (galactorrhoea)

inaczej wyciek mleka; produkcja i wydzielanie mleka u kobiety nie będącej w ciąży i nie karmiącej piersią.

Obrzęk limfatyczny (lymphoedema)

obrzęk, ból i sztywność kończyny górnej spowodowany zaburzeniami spływu chłonki (limfy) do węzłów dołu pachowego w następstwie zabiegu chirurgicznego lub - częściej - radioterapii.

Onkogen

gen mogący powodować powstawanie i rozwój nowotworu.

Onkologia

nauka o nowotworach. Onkolog jest specjalistą w zakresie rozpoznawania i leczenia chorób nowotworowych.

Peau d'orange

dosłownie „skórka z pomarańczy", zagłębienia w skórze powstające w wyniku szerzenia się nowotworu do powierzchniowych warstw skóry.

Progestageny

żeńskie hormony płciowe wydzielane przez ciałko żółte (druga faza cyklu) i łożysko (ciąża). Patrz - luteina.

Progesteron

patrz luteina.

Prolaktyna

hormon przysadki działający na gruczoł sutkowy (m.in. wydzielanie mleka) i jajniki.

Prostaglandyny

hormony produkowane przez różne tkanki. Nazwa pochodzi od substancji wyodrębnionej z prostaty (gruczołu krokowego).

Przerzut

wtórne ognisko nowotworowe powstałe daleko od guza pierwotnego.

Przetoka

nieprawidłowy otwór lub kanał, łączący narząd wewnętrzyny z drugim narządem, skórą lub śluzówką.

Radiolog

lekarz specjalista wykonujący i opisujący zdjęcia rentgenowskie (a także USG - ultrasonografię, tomografię komputerową i inne badania diagnostyczne z użyciem odpowiedniej specjalsitycznej aparatury).

Radioterapeuta

lekarz specjalista zajmujący się radioterapią, czyli leczeniem chorób nowotworowych za pomocą promieniowania o dużej energii.

Radioterapia

leczenie promienami jonizującymi.

Rak

nowotwór złośliwy pochodzenia nabłonkowego.

Rak in situ

rak nieinwazyjny, ogranczony do nabłonka w miejscu powstania. W tym stadium nie szerzy się i nie jest groźny dla życia.

Rak przedinwazyjny

czyli in situ, jak wyżej.

Rezonans magnetyczny jądrowy

metoda wykorzysująca działanie bardzo silnego pola magnetycznego na jądra wodoru w organizmie człowieka. Powstaje bardzo dokładny obraz przekrojów człowieka, teoretycznie w każdej płaszczyźnie.

Różnicowanie komórek

proces kształtowania się charakterystycznych struktur anatomicznych komórki oraz jej kształtu i wielkości.

Scyntygraficzne badanie

badanie izotopowe, np. jodem promieniotwórczym tarczycy i izotopowe badanie kości. W badaniu ocenia się różnice gromadzenia izotopu przez tkankę prawidłową i nowotworową.

Skryningi

masowe badania „przesiewowe" mające na celu wychwycenie przypadków raka występujących w określonej populacji.

Szerokie wysięcie

usunięcie guza z marginesem minimum 1 cm otaczającej tkanki.

Tumor

termin angielsi oznaczający guz.

Układ chłonny (limfatyczny)

to układ ściśle powiązany z układem krążenia. Należą do niego naczynia i węzły chłonne, grasica i śledziona. W naczyniach chłonnych znajduje się lekko żółtawy płyn - chłonka. Układ chłonny bierze udział w produkcji i niszczeniu niektórych krwinek, oraz w procesach odpornościowych organizmu.

Ultrasonografia (badanie USG)

badanie fal ultradźwiękowych odbitych od tkanek. Obraz uzyskuje się na ekranie i na papierze. Przy pomocy tego badania można zobaczyć większość zmian w tkankach.

Węzły chłonne (limfatyczne)

połączenie naczyń układu chłonnego; leżą w sąsiedztwie narządów i naczyń krwionośnych. Wytwarzają białe krwinki - limfocyty, biorą udział w procesach odpornościowych organizmu. Powiększają się w czasie infekscji lub choroby nowotworowej. Często powstają w nich przerzuty raków.

Ziarniak

guzek powstający w wyniku przewlekłego stanu zapalnego.

Zrazik

jednostka budująca gruczołową część piersi, miejsce wytwarzania mleka.

Zwapnienia (kalcyfikacje)

złogi wapnia w guzie piersi, widoczne na zdjęciu jako małe plamki.