Zapobieganie nudnościom i wymiotom po chemioterapii
Nudności i wymioty to jedne z częstszych, oprócz wypadania włosów i ogólnego osłabienia, objawów niepożądanych leczenia przeciwnowotworowego, zwłaszcza chemoterapii i radioterapii. I choć nie zagrażają bezpośrednio życiu pacjenta, negatywnie wpływają na jego jakość. Mogą doprowadzić do zaburzeń elektrolitowych, odwodnienia, dyskomfortu, depresji, a w skrajnych przypadkach do przerwania leczenia. Na szczęście istnieją leki, które przyjmowane przed podaniem leczenia zapobiegają nudnościom i wymiotom i pozwalają przygotować się do chemioterapii, aby nie była ona utrapieniem.
Nudności i wymioty powstają w wyniku pobudzenia receptorów w ośrodkach zlokalizowanych w jelitach, żołądku i mózgu, wykrywających substancje szkodliwe, a do takich z pewnością należy chemioterapia. Za wystąpienie wymiotów odpowiada bezpośrednio ośrodek wymiotny zlokalizowany na pograniczu mózgu i rdzenia kręgowego. W powstaniu odruchu wymiotnego biorą udział substancje chemiczne, tzw. neurotransmitery, z których najważniejszymi są serotonina, dopamina i tzw. substancja P.
Nudności i wymioty należą do najczęściej występujących dolegliwości towarzyszących chemioterapii. Dotyczą 70% chorych przyjmujących chemioterapię w postaci cytostatyków. Dzieje się tak, ponieważ chemioterapia wpływa na żołądek i jelita, a także na obszar mózgu odpowiedzialny za reakcje wymiotne. W zależności od czasu, w jakim występują, nudności i wymioty dzielimy na: ostre (wczesne) – występujące do 24 godzin od podania chemii; opóźnione – pojawiające się po 24 godzinach od zakończenia chemioterapii i trwające od 2 do 3 dni; wyprzedzające – występujące jeszcze przed podaniem chemioterapii. To czy się pojawią i z jakim nasileniem zależy od substancji, które są stosowane w chemioterapii. Niektóre substancje są bardziej emetogenne (czyli wywołującym nudności i wymioty), a inne mniej. Do grupy substancji o najwyższym stopniu ryzyka wystąpienia nudności i wymiotów (powyżej 90%) należą: cisplatyna, cyklofosfamid, dakarbazyna, doksorubicyna, epirubicyna, ifosfamid, karmustyna, chlormetyna, streptozotocyna, prokarbazyna.
W przypadku leczenia przeciwnowotworowgo o wysokiej emetogenności zalecane jest stosowanie terapii wielolekowej zapobiegającej nudnościom i wymiotom. Stosuje się wtedy leki z grupy antagonistów receptora 5-HT3 w połączeniu z lekami z grupy antagonistów wobec receptora NK-1 i kortykosteroidami.
Antagonistami receptora 5-HT3 są: dolasetron, granisetron, ondansetron, tropisetron, palonosetron. Lekiem grupy antagonistów receptora NK-1 dostępnym w Polsce jest aprepitant, a do grupy kortykosteroidów należą deksometazon i metyloprednizolon. Polskie Towarzystwo Onkologii Klinicznej zaleca stosowanie terapii trójlekowej z aprepitantem u chorych leczonych cisplatyną w dawce powyżej 50 mg/m2 oraz u chorych, gdzie w chemioterapii wykorzystuje się antracykliny i cyklofosfamid. Skuteczność stosowania trójterapii w przypadku ostrych i późnych epizodów nudności i wymiotów jest bardzo wysoka. U około 75% chorych obserwuje się brak epizodów typu późnego i praktycznie u wszystkich chorych, u których występowały ostre epizody.
Aprepitant jest refundowany i dostępny w aptekach otwartych w cenie ryczałtowej w następujących wskazaniach: profilaktyka wczesnych albo opóźnionych wymiotów związanych z silnie emetogenną chemioterapią z zastosowaniem cisplatyny w dawce >70mg/m?; profilaktyka wczesnych i opóźnionych wymiotów związanych z silnie emetogenną chemioterapią z zastosowaniem doksorubicyny i cyklofosfamidu. Maksymalna kwota dopłaty wynosi w tych wskazaniach 3,20 PLN. Jest również dostępny nieodpłatnie w ramach katalogu chemioterapii w profilaktyce wczesnych albo opóźnionych wymiotach u osób dorosłych związanych z silnie emetogenną chemioterapią z zastosowaniem cisplatyny w dawce >70mg/m?.
Chemioterapia to metoda, która umożliwia wyleczenie wielu nowotworów lub znacząco przedłuża życie. Niestety działając na cały organizm powoduje wiele skutków ubocznych. Leczenie tych dolegliwości jest kluczowe w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu i samopoczuciu w całym procesie leczenia. Zdarza się, że z powodu nudności i wymiotów pacjenci rezygnują z leczenia. Dlatego warto się przed nimi zabezpieczyć i zaplanować profilaktykę przeciwwymiotną ze swoim lekarzem onkologiem, jeszcze przed rozpoczęciem leczenia.
Informacja prasowa, Adriana Misiewicz (adriana.misiewicz@expertpr.pl)
Warszawa, 3.10.2014
