Wytyczne dotyczące chemioterapii w zaawansowanym stadium nowotworów ginekologicznych. Ocena 224 stowarzyszeń i organizacji.

Zbadano wytyczne opracowane przez profesjonalne stowarzyszenia i organizacje. Dotyczyły one raka, ginekologii onkologicznej i oceny zastosowania chemioterapii w leczeniu raka piersi, jajników oraz szyjki macicy. Co ważne, wszystkie z wymienionych nowotworów reagują inaczej na chemioterapię. Wykazano wyraźne korzyści w przypadku raka piersi i jajnika. Istnieją jednak wątpliwości w przypadku zaawansowanego raka macicy. Ponadto nowotwory różnią się pod względem liczby randomizowanych badań klinicznych przeprowadzonych w tym kierunku.
Autorzy zbudowali bazę danych towarzystw ginekologicznych i organizacji mogących określać wytyczne chemioterapii w zaawansowanych stadiach nowotworów. Uwzględnili tylko podmioty działające według zasady „non-for-profit”. Wyszukali informacje za pomocą Google i Yahoo. Wyszukiwarki wygenerowały 624 strony. Wszystkie zawierały hasła wyszukiwania tj.: rak, onkologia, radioterapia, organizacja, stowarzyszenie, grupa. Prócz tego użyli identyfikatorów geograficznych np.: azjatycki, afrykański, europejski, amerykański, międzynarodowy itd. Po wejściu na każda stronę sprawdzone zostały wszystkie linki w celu znalezienia połączeń z innymi podmiotami zajmującymi się nowotworami. Aby zwiększyć liczbę wyników wyszukiwanie odbyło się w kilku językach. Tylko w kilku przypadkach nie udało się przetłumaczyć informacji z stron. Na koniec zapoznano się z wynikami wyszukiwarek specjalistycznych takich jak PubMed. Oceniono czy wytyczne dotycząc różnych nowotworów różnią się między sobą w zakresie stosowania realizacji, termionowości i stanowiska wobec „chemii”. Zebrane dane przeanalizowano za pomocą programu statystycznego. Program odrzucił wszystkie podmioty, które nie spełniały kryteriów- pozostało tylko 224 organizacje.
W sieci można odnaleźć 220 organizacji, 4 dodatkowe tylko za pomocą wyszukiwarek zawodowych. Prawie połowa z nich zawiera w nazwie wyraz grupa, resztę można znaleźć jako np.: sojusz, stowarzyszenie, organizacja, konsorcjum, rada, fundacja, federacja. Aż 192 jednostki posiadają odrębną stronę WWW, 149 zamieszcza na nich informacje również po angielsku. 69% stron zamieszcza wytyczne, z których 59 grup publikuje przynajmniej jedną opracowaną przez własny zespół specjalistów. Dostępność wytycznych nie była uwarunkowana położeniem geograficznym.
Jeżeli chodzi o chemioterapię to tylko 20 podmiotów umieściło jakiekolwiek zalecenia stosowania tej metody w przypadku zaawansowanego lub nawracającego się nowotworu. Pięć rozwinęło wytyczne dla wszystkich nowotworów złośliwych. Około 2/3 dokumentów zostalo opublikowanych w ciągu 5 lat, a ponad połowa w ciągu ostatnich 2. Nie zaobserwowano istotnej różnicy między zaleceniami pod względem daty publikacji, cytowanych badań lub meta-anliz.
W 60% dokumentów zostało opracowane przez interdyscyplinarne zespoły ekspertów. Tylko 1 wytyczna była przygotowana przez specjalistów jednej określonej dziedziny medycyny. W reszcie przypadków nie było jasne w czym dokładnie specjalizowali się wymienieni badacze. Nie zamieszczono również informacji kto finansował badania.
Ocena zidentyfikowała ponad 200 instytucji działających na szczeblu międzynarodowym lub krajowym. Wiele z nich posiada dużą liczbę członków i organizuje spotkania co wpływa w dużym stopniu na osoby zrzeszone. Stwierdzono, że kilka organizacji dominuje w wprowadzaniu wytycznych . Zalecenia te są przyjmowane przez resztę, która w większości nie zna pojęcia wytycznych. Analizowane dokumenty nie rozróżniają nowotworów pod względem poziomu dowodów naukowych, klasyfikacji, realizacji procesu leczenia. Z względu na to można je porównać do zaleceń z innych dziedzin. Zwiększenie wiarygodności można uzyskać przez opracowanie centralnego systemu opracowywania wytycznych. Takie rozwiązanie funkcjonuje już w kardiologii ( ACC/AHA).
Terminowość aktualizacji stanowi kolejny problem i może wpływać na wiarygodność. Istnieje duża zmienność w dziedzinach medycyny. Dopuszczalne 5 lat od publikacji może spowodować przeoczenie istotnych zmian.
Podsumowując. Chociaż korzyści z chemioterapii różnią się między nowotworami przeanalizowane wytyczne w wyraźny sposób wskazują słuszność stosowania tej metody. Sugerowana jest poprawa wytycznych przez wyżej opisane organizacje. Rekomendacje powinny być oparte na solidnych podstawach naukowych z omówieniem wszystkich korzyści, szkód i kosztów proponowanej terapii.

opracował:M. Mowsiej na podstawie: „Guidelines on Chemotherapy in Advanced Stage Gynecological Malignancies: An Evaluation of 224 Professional Societies and Organizations”; PLoS ONE www.plosone.org , 1 May 2011 Volume 6 Issue 5 e20106.

konsultacja dr n med Kamil Drucis